Cafe (Coffee) là thức uống nổi tiếng nhất, thông dụng nhất và được yêu thích nhất trên toàn cầu. Quý vị có biết cafe cũng là một thức uống tốt cho sức khỏe nếu biết cách uống đúng?
Càfe mọc tự nhiên từ Ethiopia, châu Phi, sau đó du nhập vào Yemen vào khoảng năm 500 ở thành phố Mocha (tên một loại cafe nổi tiếng sau này), bắt đầu được pha phế thành nước uống có mùi. Từ đó Cafe lan nhanh ra châu Á do tính kích thích cộng với mùi thơm quyến rũ. Cafe sang châu Âu vào những năm 1600 và nhanh chóng được đón nhận thành một thức uống nghệ thuật.
Việt Nam là nước xuất khẩu Cafe nhiều thứ hai trên thế giới (10.5% tổng số cafe toàn thế giới, trị giá 3.3 tỉ USD, năm 2018).
Cafe tại Việt Nam chủ yếu là loại Robusta, có hàm lượng caffeine gần gấp đôi (2.2%-2.7% trong hạt) so với Arabica (chỉ có 1.2%-1.5% trong hạt). Lượng Caffeine trong một ly cafe sữa đá hay cafe đen tại Việt Nam, vì vậy, có lẽ cũng cao hơn so với cafe Starbuck, khoảng 200mg.
Trong khi đó, Cafe tại Mỹ phần lớn là Arabica so với Robusta nên cafe tại Mỹ thường “lạt” hơn cafe ở Việt Nam.
Cafe là một chất chống oxy hoá (Antioxidant) mạnh và giàu chất kích thích do có Caffeine.
Một ly cafe nhỏ (8oz) chứa 100 mg Caffeine. Ly trà xanh cùng kích cỡ (8oz) chứa 28mg Caffeine trong khi trà đen chứa 47mg Caffeine. Trong khi đó, ly Cocacola bự hơn (12oz) chỉ chứa 33mg Caffeine.
Cafe tăng cường khả năng làm việc và làm não bộ thông minh hơn
Do Cafe chứa nhiều Caffeine, một loại chất kích thích lên thần kinh trung ương, làm tăng adrenaline (Epinephrine), là loại hormone chiến đấu, đồng thời gửi tín hiệu đến tế bào mỡ làm tan mỡ. Một vài nghiên cứu cho thấy cafe có thể cải thiện khả năng làm việc 12% (1). Điều này giải thích vì sao có một ly cafe buổi sáng dễ làm quý vị tập trung và làm việc tốt hơn. Uống cafe trước khi tập gym cũng là một cách tốt để cải thiện khả năng tập và tăng cơ bắp.
Cafe cũng có thể làm chúng ta “thông minh” hơn do có nhiều chất kích thích Caffeine. Chất này khoá các chất ức chế hoạt động của não như Adenosine, tăng mật độ của các chất khác như Dopamine (một trong những hormone hạnh phúc tôi hay nói) và Norepinephrine, tăng cường khả năng dẫn xuất và kết nối của các tế bào thần kinh (2) dẫn đến não bộ hoạt động nhanh và hiệu quả hơn. Các nghiên cứu khác cho thấy cafe còn có thể cải thiện nhiều chức năng khác của não bộ như cải thiện trí nhớ, tính tình, năng lượng, khả năng phản ứng, và sức khỏe tâm thần (3).
Một ly cafe chứa nhiều chất dinh dưỡng (4) như Riboflavin (B12), Pantothenic acid (B5), Manganese and Potassium, Niacin (B3). Đây là các vitamin và khoáng chất quan trọng, tuy nhiên, uống quá nhiều cafe cũng sẽ có tác dụng phụ không tốt.
Uống cafe làm giảm rủi ro bệnh tiểu đường
Nghiên cứu năm 2008 trên 38,000 bệnh nhân người gốc Trung Quốc ở Singapore cho thấy uống cafe nhiều hơn 4 cốc mỗi ngày giảm rủi ro bệnh tiểu đường 30% (5). Một nghiên cứu tổng hợp khác trên 457,000 bệnh nhân từ 13 nghiên cứu khác nhau cho thấy cafe có thể giảm rủi ro bệnh tiểu đường 7% cho mỗi ly cafe uống mỗi ngày (6).
Như vậy, uống cafe thường xuyên có thể giảm tiểu đường, và cũng có thể giảm tử vong và các biến chứng khác.
Uống cafe sống lâu hơn
Do cafe có thể tăng hiệu quả làm việc, giảm rủi ro bệnh tiểu đường, nên cafe cũng có làm chúng ta sống lâu hơn. Hai nghiên cứu tổng hợp trên 127,000 bệnh nhân năm 2009 dựa trên các dữ liệu theo dõi về tử vong do tất cả các bệnh thông thường (tim mạch, ung thư, v..v) và việc uống cafe cho thấy uống cafe có thể giảm 20% rủi ro tử vong ở nam và giảm 26% rủi ro tử vong ở nữ khi uống 3-4 ly cafe mỗi ngày (7). Rủi ro tử vong càng giảm mạnh trong trường hợp bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường, giảm đến 30%. (8)
Nghiên cứu về cafe và tuổi thọ nổi tiếng nhất đăng trên tạp chí y khoa lừng danh New England Journal of Medicine năm 2012 dựa trên 400,000 bệnh nhân tuổi 50-71 tại Hoa Kỳ và theo dõi trong vòng 13 năm (1995-2008), cho thấy uống cafe làm tăng tỉ lệ tử vong.
Tuy nhiên, do uống cafe thường đi kèm hút thuốc lá nên các nhà nghiên cứu trừ ra tỉ lệ tử vong do hút thuốc lá. Kết quả ngạc nhiên là uống cafe làm giảm tỉ lệ tử vong (9), đặc biệt kết quả tốt nhất khi uống 4-5 ly mỗi ngày (HR = 0.90 cho nam. 95% CI, 0.85 to 0.96, HR = 0.84 cho nữ, 95% CI, 0.79 to 0.90).
Một trong những điểm quan trọng của cafe là nồng độ chất chống oxyhoá thuộc loại cao nhất, cao nhiều hơn cả các loại trái cây có tính chống oxyhoá. Ví dụ như tổng cộng oxyhoá (intake of antioxidant) của beta-carotene và vitamin C là 17mmol/d, trong khi cafe là 11.1mmol/d, nhiều hơn trái cây (1.8mmol/d) trà (1.4mmol/d) hay rượu (0.8mmol/d) (10).
Lưu ý là cafe có tính kháng oxyhoá mạnh, quý vị hạn chế uống cafe trong lúc trị liệu hoá trị ung thư. Tôi đã viết một bài về chủ đề thực phẩm chức năng có tính oxyhoa và trị liệu hoá trị ung thư.
Nhưng… Uống quá nhiều cafe cũng không tốt
Bệnh viện Mayo Clinic đưa ra khuyến cáo tối đa lượng cafein mỗi ngày là 400mg, tương đương 4 ly cafe, hay 10 lon Coca, hay 2 ly nước tăng lực (11). Đây là ngưỡng an toàn cho hầu hết mọi người. Uống cafe quá nhiều, hơn 6 ly mỗi ngày sẽ có những tác dụng nguy hiểm như
- Nhức đầu
- Khó ngủ
- Hồi hộp, lo sợ
- Đứng ngồi không yên
- Đi tiểu nhiều
- Tim đập nhanh
- Đau bao tử
- Rung cơ bắp tay chân
- Tốn tiền ($3 ly cafe x 6 = $18 mỗi ngày)
Cafe có thể tương tác với các thuốc khác như
- Ephedrine, thuốc chuyên dùng chữa nghẹt mũi, có thể tăng huyết áp, bệnh tim, thậm chí đột quỵ.
- Theophylline dùng để mở rộng đường thở, kết hợp với cafe có thể làm bệnh nhân ói mửa và tăng nhịp tim.
- Echinacea, thực phẩm chức năng chữa cảm thường, có thể làm bệnh nhân dễ nhức đầu hay chóng mặt.
Cafe và bệnh gout (Gút)
Uống Cafe có thể làm giảm bệnh gút, đây là một phát hiện thú vị gần đây. Bệnh Gout (gút) là một bệnh thường xảy ra tại Mỹ, lý do chính là tăng nồng độ uric acid trong máu, tích tụ dần dần tại các khớp. Khi thiệt độ thay đổi (thấp về đêm) hay nồng độ uric acid thay đổi (ăn nhiều đồ biển có protein), các uric tích tụ lại, khiến các bạch cầu tấn công, gây ra cơn đau gắt.
Cafe có thể ảnh hưởng đến chuỗi sản xuất uric acid thông qua tác động lên enzyme xanthine oxidase. Thông thường, enzyme này giúp cơ thể tổng hợp purine dẫn đến tăng nồng độ uric acid. Các thuốc trị gout thường (Allopurinol) ức chế enzyme này, dẫn đến giảm nồng độ uric acid. Cafe được xem là góp phần ức chế men xanthine oxidase, dẫn đến giảm bệnh gout qua các nghiên cứu tổng hợp năm 2014 (12).
Tóm lại
- Cafe là chất kích thích và chống oxyhoá mạnh, có thể tăng chức năng thần kinh, giảm rủi ro nhiều bệnh, có thể giúp quý vị sống lâu hơn (nếu không hút thuốc kèm cafe), và giúp quý vị làm việc có hiệu quả hơn nếu dùng 1-4 ly cafe mỗi ngày
- Dùng quá nhiều (trên 4 cốc cafe) có thể dẫn đến tác dụng phụ nguy hiểm.
Nguồn trong bài viết:
1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15657469/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7746802
3. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1467-3010.2007.00665.x
4. https://nutritiondata.self.com/facts/beverages/3898/2
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18842784
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20008687
7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18559841
8. https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00125-006-0435-9
9. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1112010
10. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14988447
11. https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthy-eating/in-depth/caffeine/art-20045678
12. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4104583/
Bài viết của Dr. Wynn Tran
