Thời tiết đang giao mùa đông xuân, hãy tìm hiểu để chủ động phòng bệnh cúm mùa. Bệnh cúm hay bệnh cúm mùa là bệnh phổ biến & giết chết nhiều người hàng năm nhất.
Định nghĩa bệnh cúm: Là bệnh nhiễm vi rút cấp tính đường hô hấp với biểu hiện sốt, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, sổ mũi, đau họng và ho. Ho thường nặng và kéo dài. Có thể kèm theo các triệu chứng đường tiêu hóa (buồn nôn, nôn, ỉa chảy), đặc biệt ở trẻ em. Thông thường bệnh diễn biến nhẹ và hồi phục trong vòng 2-7 ngày. Ở trẻ em và người lớn tuổi, người mắc bệnh mạn tính về tim phổi, thận, bệnh chuyển hóa, thiếu máu hoặc người có suy giảm miễn dịch, bệnh có thể diễn biến nặng hơn như viêm tai, viêm phế quản, viêm phổi, viêm não có thể dẫn đến tử vong. ( Cục Y Tế Dự Phòng – BYT)
Bệnh Cúm là gì?
Cúm thường do loại influenza virus, họ RNA viruses thuộc gia đình Orthomyxoviridae. Có 4 loại cúm thông thường đặt tên A (kèm theo kết hợp kháng nguyên haemagglutinin (H) và neuraminidase (N) trên bề mặt vỏ virus ví dụ nhu A/H1 hay A/H3), B (có haemagglutinin glycoprotein), và C, D, trong đó cúm dòng A và B là nguy hiểm đến tính mạng con người.
Trong dòng cúm trên, dòng cúm A là dòng nguy hiểm nhất, kế đó là dòng cúm B. Tại Mỹ, cúm 2019 phần lớn là cúm B (chiếm 69.3%) so với cúm A (chiếm 30.7%)
Năm nay, đến tháng 12/2019, Cục Kiểm Soát Bệnh CDC ước tính đã có 2,100 người chết vì cúm và biến chứng của cúm tại Hoa Kỳ (1). Tổ chức y tế thế giới ước lượng 1 tỉ người (cứ 1 trong 8 người trên toàn cầu) mắc bệnh cúm và 500,000 người chết mỗi năm do cúm (2). Điều này cho thấy chữa trị và phòng ngừa bệnh cúm vẫn là một chủ đề bác sĩ và nhân viên y tế cần phải tập trung hơn.
Tại Việt Nam, bệnh cúm vẫn xảy ra, nhưng nguy hiểm hơn là tình trạng lạm dụng thuốc chữa virus cúm Tamiflu như một thần dược, khiến chữa bệnh cúm thêm tốn kém, thêm stress, và không hiệu quả.
Triệu chứng của bệnh cúm ?
Khi virus cúm vào cơ thể, các phản ứng của hệ miễn dịch gây ra các triệu chứng xuất hiện bất thình lình như khó chịu như sốt, đau mỏi cơ thể, nhức đầu, ho khô, đau cổ, nghẹt mũi. Các triệu chứng khác như ói mửa, buồn nôn, và tiêu chảy cũng có thể có.
Thời gian ủ bệnh, từ lúc nhiễm virus đến lúc bệnh nhân có triệu chứng, của cúm từ 1 đến 4 ngày. Thời gian lây nhiễm từ lúc bệnh nhân trước khi có triệu chứng 1 ngày, sau đó khi có triệu chứng kéo dài thêm 5-7 ngày. (3). Nói cách khác, bệnh nhân có thể lây cúm cho người khác ngay cả khi bệnh nhân chưa có triệu chứng bệnh cúm gì cả.
Vì sao cúm nguy hiểm ?
Vì cúm có thể gây ra các biến chứng chết người nếu bệnh nhân có cơ thể không khỏe và không được điều trị đúng lúc. Các biến chứng nguy hiểm của cúm gồm : thần kinh (viêm màng não, tim mạch (viêm cơ tim, màng tim), phổi (viêm phổi, viêm phế quản), tăng rủi ro khi mang thai (biến chứng thai phụ, tử vong thai nhi..), hoặc lên cơ xương khớp (viêm cơ) (4)
Phân biệt cúm với các bệnh khác
Có nhiều bệnh có thể có triệu chứng giống cúm, ví dụ như cảm thông thường (common cold). Các triệu chứng của bệnh cảm thường nhẹ hơn cúm như chảy mũi, ho, đau cổ và thường không có (hoặc ít) sốt, đau nhức người, hay mỏi mệt, hay nhức đầu (xem bảng so sánh).
Điểm quan trọng là cảm thông thường (common cold) thường do nhiều loại virus khác (rhinoviruses là loại thường gây ra cảm thường nhất). Vì vậy, không có chuyện cảm thông thường sẽ chuyển thành cảm cúm nếu. Tuy nhiên, cả cảm thông thường và cúm đều dễ lây lan nên vẫn có thể khả năng xảy ra cả hai.
Tamiflu (và các thuốc kháng virus khác nhu Relenza, Rapivab) không phải là thần dược trị cúm
Các dòng thuốc này là kháng virus nhưng không có khả năng diệt virus. Các dòng thuốc này chỉ có khả năng giảm sự phát tán của virus trong cơ thể, giảm triệu chứng, cho cơ thể mau thời gian phục hồi. Cả 3 loại trên đều làm giảm sự phát triển của virus thông qua ức chế men neurominidase của virus cúm. Đây là men quan trọng giúp các virus tách rời ra sau khi nhân đôi khi vào cơ thể.
Đây là lý do các thuốc trị virus chỉ có hiệu quả trong 48-73 giờ đầu (2-3 ngày) khi bắt đầu có triệu chứng vì đây là thời điểm virus bắt đầu sinh sôi nảy nở. Hạn chế phát tán của virus ngay từ đầu sẽ giảm thiểu triệu chứng và biến chứng bệnh cúm. Sau 2 hay 3 ngày thì uống các thuốc này không còn hiệu quả nửa, chỉ làm cho mấy con virus thấy vui vui thôi vì tụi nó đã sinh sôi quá nhiều rồi.
Các nghiên cứu gầy đây đặt câu hỏi vì tính hiệu quả của trị cúm của các dòng thuốc này. Đa số cho thấy khi bệnh nhân dùng thuốc trị cúm này trong vòng 2-3 ngày đầu đầu tiên, triệu chứng cúm rút ngắn được gần 1 ngày (17 giờ) so với không uống thuốc (5).
Nói cách khác, uống thuốc đúng lúc và đúng bệnh thì hết bệnh nhanh hơn 1 ngày, không uống thì kéo thêm 1 ngày.
Thuốc kháng sinh (Antibiotic) không trị cúm
Bệnh nhân cúm có thể tự khỏi hoàn toàn mà không cần uống thuốc trụ sinh vì thuốc trụ sinh chỉ có tác dụng với vi khuẩn (bacteria), không có tác dụng với virus cúm. Trong một số trường hợp bệnh nhân có rủi ro cao (như hút thuốc kinh niên, ung thư, tiểu đường), hệ miễn dịch yếu và bệnh nhân có các triệu chứng của viêm phổi hay viêm phế quản, BS có thể cho kèm trụ sinh cùng với thuốc trị cúm.
Ai thật sự cần Tamiflu và các loại kháng virus cúm?
Các bệnh nhân cần uống Tamiflu như trẻ nhỏ 6 tháng, người già trên 65 tuổi, người mắc các bệnh mãn tính làm yếu hệ miễn dịch (như tiểu đường, ung thư, bệnh tự miễn) nếu có triệu chứng cúm trong 48-72 giờ. Khi các bệnh nhân trên uống thuốc trong thời điểm này, khả năng phát tán của virus cúm sẽ hạn chế, vì vậy bệnh sẽ mau hết và biến chứng sẽ ít xảy ra.
Tác dụng phụ của Tamiflu và các thuốc kháng virus khác
- Nôn ói (thường gặp nhất)
- Tiêu chảy
- Nhức đầu
- Làm tăng tổn thương thận ở những người có bệnh thật
- Tốn tiền và thêm bệnh lo
Cách chữa tốt nhất cho bệnh cúm 2019
- Chích ngừa cúm là cách tốt nhất để chữa cúm (ngăn ngừa xảy ra)
- Ở nhà, tránh ra nơi công cộng (để giảm bớt lây bệnh)
- Uống nhiều nước, ăn trái cây, ăn đầy đủ dinh dưỡng
- Nghỉ ngơi và ngủ đầy đủ
- Nếu quý vị là người khoẻ mạnh (không thuộc nhóm rủi ro mắc biến chứng cao nêu trên) thì uống trị sốt như Tylenol, Ibuprofen, Paracetamol, (APAP, NSAID, Antihistamine, Anti-congestant)
- Nếu quý vị thuộc nhóm bệnh nhân có nguy cơ rủi ro do bệnh cúm cao, quý vị nên uống Tamiflu trong vòng 48 giờ khi có triệu chứng. Quý vị nên đi gặp BS, hoặc nhập viện nếu có các triệu chứng nặng.
Nguồn tham khảo theo (số):
- https://www.cdc.gov/flu/weekly/index.htm#ILIActivityMap
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5141587/#ref18
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19393959
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5141587/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25640810
Nguồn: Dr. Wynn Tran
