Tại Việt Nam, hơn 85% các ca sốt xuất huyết và 90% các ca tử vong xảy ra ở các tỉnh phía Nam. Vậy sốt xuất huyết nguy hiểm thế nào?
Bệnh sốt xuất huyết là gì?
Sốt xuất huyết là một bệnh do muỗi truyền, thường xảy ra ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới. Sốt xuất huyết nhẹ gây sốt cao, phát ban, đau cơ và khớp. Sốt xuất huyết nặng có thể gây chảy máu nghiêm trọng, giảm huyết áp đột ngột (sốc) và tử vong.
Sốt xuất huyết Dengue (SXH) được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào loại bệnh đáng quan tâm nhất do muỗi truyền. Đây là bệnh lan truyền với tốc độ rất nhanh, ước tính số ca bệnh tăng lên hơn 30 lần trên toàn cầu trong 50 năm qua.
Vi-rút Dengue được chia làm 4 loại được gọi là 4 tuýp Dengue khác nhau và chúng đều có khả năng gây bệnh cho người. Một người nếu trước đó đã từng bị mắc bệnh do 1 tuýp vi-rút Dengue, rồi sau đó bị nhiễm 1 tuýp vi-rút Dengue khác thì rất dễ phát triển thành bệnh Sốt Xuất Huyết thể nặng.
Các nhà nghiên cứu đang nghiên cứu vắc-xin sốt xuất huyết. Cho đến nay, cách phòng ngừa tốt nhất là giảm môi trường sống của muỗi ở những khu vực thường gặp sốt xuất huyết.
Triệu chứng sốt xuất huyết
Nhiều người, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên, có thể không gặp phải dấu hiệu hoặc triệu chứng nào trong trường hợp sốt xuất huyết nhẹ.
Sốt xuất huyết có những triệu chứng giống như cúm, kéo dài từ 2 đến 7 ngày.Thời gian ủ bệnh từ 4 đến 10 ngày sau khi bị muỗi mang mầm bệnh đốt.
Sốt xuất huyết gây sốt cao (40oC/104oF) và ít nhất hai trong số các triệu chứng sau:
- Đau đầu
- Đau mỏi cơ, xương hay khớp
- Buồn nôn, nôn
- Nôn
- Nhức sau hốc mắt
- Sưng hạch bạch huyết
- Phát ban
Hầu hết người bệnh phục hồi trong vòng một tuần hoặc lâu hơn. Trong một số trường hợp, các triệu chứng xấu đi và có thể đe dọa tính mạng. Mạch máu thường bị hư hỏng gây chảy máu. Và số lượng tế bào hình thành cục máu đông (tiểu cầu) trong máu sẽ giảm xuống. Điều này có thể gây ra một dạng sốt xuất huyết nghiêm trọng, được gọi là sốt xuất huyết nặng hoặc hội chứng sốc sốt xuất huyết.
Các dấu hiệu và triệu chứng của sốt xuất huyết nặng có nguy cơ đe dọa tính mạng bao gồm:
- Đau bụng cấp
- Nôn dai dẳng
- Chảy máu từ nướu hoặc mũi
- Máu trong nước tiểu, phân hoặc chất nôn
- Chảy máu dưới da, có thể trông giống như bầm tím
- Khó thở hoặc thở nhanh
- Da lạnh hoặc dính (sốc)
- Mệt mỏi/ bứt rứt
- Khó chịu hoặc bồn chồn
Khi nghi ngờ người bệnh bị sốt xuất huyết nặng, cần đưa ngay đến phòng cấp cứu hoặc cơ sở y tế gần nhất vì:
- Thoát huyết tương có thể dẫn đến sốc và/hoặc ứ dịch, kèm hoặc không kèm theo suy hô hấp
- Xuất huyết nặng
- Suy tạng nặng.
Nguyên nhân gây sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết là do một trong bốn loại virus sốt xuất huyết lây lan từ muỗi phát triển trong và gần nhà ở của con người. Khi muỗi đốt một người bị nhiễm virus sốt xuất huyết, virus sẽ xâm nhập vào muỗi. Khi muỗi nhiễm bệnh sau đó cắn người khác, virus xâm nhập vào máu của người đó.
Sau khi khỏi bệnh sốt xuất huyết, bạn có khả năng miễn dịch với loại virus đã bị lây nhiễm – trừ ba loại virus sốt xuất huyết khác. Nguy cơ phát triển bệnh sốt xuất huyết nặng, thực sự gia tăng nếu bạn bị nhiễm lần thứ hai, thứ ba hoặc thứ tư.
Các yếu tố nguy cơ
Các yếu tố khiến bạn có nguy cơ mắc bệnh sốt xuất huyết cao hơn hoặc nghiêm trọng hơn bao gồm:
- Sống hoặc đi du lịch ở vùng nhiệt đới: Ở trong khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới làm tăng nguy cơ tiếp xúc với virus gây bệnh sốt xuất huyết. Đặc biệt các khu vực có nguy cơ cao là Đông Nam Á, các đảo phía tây Thái Bình Dương, Mỹ Latinh và Caribê.
- Trước khi bị nhiễm virus sốt xuất huyết: Nhiễm virus sốt xuất huyết trước đây làm tăng nguy cơ mắc các triệu chứng nghiêm trọng nếu bạn bị nhiễm lại.
Phòng ngừa sốt xuất huyết
Dùng vắc-xin sốt xuất huyết, Dengvaxia, hiện được chấp thuận sử dụng ở những người từ 9 đến 45 tuổi sống ở những khu vực có tỷ lệ mắc sốt xuất huyết cao. Vắc-xin được tiêm trong ba lần trong suốt 12 tháng. Dengvaxia ngăn ngừa nhiễm trùng sốt xuất huyết một thời gian.
Tổ chức Y tế Thế giới nhấn mạnh rằng vắc-xin không phải là một công cụ hữu hiệu để giảm sốt xuất huyết ở những khu vực phổ biến. Kiểm soát quần thể muỗi và phơi nhiễm ở người vẫn là phần quan trọng nhất trong các nỗ lực phòng ngừa.
Vì vậy, hiện tại, nếu bạn đang sống hoặc đi du lịch ở khu vực được biết đến là sốt xuất huyết, cách tốt nhất để tránh sốt xuất huyết là tránh bị muỗi mang mầm bệnh đốt.
Nếu bạn đang sống hoặc đi du lịch ở những vùng nhiệt đới thường bị sốt xuất huyết, những lời khuyên này có thể giúp giảm nguy cơ bị muỗi đốt:
- Ở trong nhà có máy lạnh hoặc sạch sẽ sẽ hạn chế nguy cơ có muỗi
- Mặc quần áo bảo hộ: Khi bạn đi vào khu vực bị nhiễm muỗi, hãy mặc áo sơ mi dài tay, quần dài, vớ và giày.
- Sử dụng thuốc chống muỗi: Permethrin có thể được áp dụng cho quần áo, giày dép, dụng cụ cắm trại và lưới giường của bạn. Bạn cũng có thể mua quần áo được làm bằng permethrin đã có trong đó. Đối với sản phẩm bôi da, hãy sử dụng thuốc chống côn trùng chứa ít nhất 10% nồng độ DEET.
- Giảm môi trường sống của muỗi: Muỗi mang virus sốt xuất huyết thường sống trong và xung quanh nhà, sinh sản trong nước đọng Bạn có thể giúp giảm số lượng muỗi bằng cách loại bỏ môi trường sống nơi chúng đẻ trứng. Ít nhất mỗi tuần một lần, các thùng chứa rỗng và sạch chứa nước đọng, chẳng hạn như thùng chứa, đĩa động vật và bình hoa.
Lời khuyên chữa sốt xuất huyết
Hiện chưa có vắc xin hay thuốc đặc trị cho sốt xuất huyết.
Khi có những dấu hiệu của sốt xuất huyết, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được khám và theo dõi, nghỉ ngơi và uống nhiều nước. Có thể uống thuốc paracetamol để hạ sốt và giảm đau khớp. Nhưng không được uống aspirin hay ibuprofen vì những loại thuốc này có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết.
Người bị nhiễm virus có thể làm lây truyền virus qua vật chủ trung gian là muỗi sau khi những triệu chứng đầu tiên xuất hiện (trong vòng 4-5 ngày; nhiều nhất là 12 ngày). Để đề phòng, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp nhằm hạn chế lây truyền bệnh bằng cách ngủ màn tẩm hóa chất diệt côn trùng, nhất là trong thời gian bị sốt. Những người đã hồi phục sau khi nhiễm một chủng virus sốt xuất huyết sẽ miễn dịch suốt đời với chủng đó.Tuy nhiên họ vẫn có thể bị nhiễm các chủng virus khác và tiến triển thành sốt xuất huyết nặng.
Khi xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo sốt xuất huyết nặng, phải lập tức đi khám bác sĩ và nhập viện để điều trị bệnh.
Nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong ca bệnh là dưới 1%. Tuy nhiên, nhìn chung bệnh nhân phải trải qua những triệu chứng rất khó chịu.
Bệnh sốt xuất huyết bao lâu thì khỏi ?
Bệnh sốt xuất huyết thường kéo dài từ 7-15 ngày. Tức là khoảng 2 tuần. Gia đoạn đầu khoảng 4-5 ngày mới đủ dấu hiệu và điều kiện để xét nghiệm máu xác định chính xác có mắc bệnh sốt xuất huyết hay không.
Khi sốt xuất huyết thì nên ăn gì ?
- Bù nước là quan trọng nhất. Nên sử dụng các loại nước điện giải, oresol để bù nước & các khoáng chất.
- Ăn thức ăn dạng lỏng như cháo, soup hoặc uống thêm sữa… Không nên ăn cơm, đồ cứng gây khó tiêu. Trẻ nhỏ nên tăng cường bú sữa mẹ
- Kiêng thức ăn dầu mỡ gây khó tiêu
- Trẻ nhỏ, nếu vẫn bé vẫn chơi bình thường thì duy trì ăn uống bình thường. trẻ bú sữa thì tăng cường bú sữa.
Về cơ bản, bệnh sốt xuất huyết không tuyệt đối phải kiêng món ăn gì. Quan trọng nhất là bổ sung nước (vì sốt gây mất nước). Tăng cường chất dinh dưỡng để cơ thể nhanh khỏe lại.
Dược liệu hỗ trợ điều trị sốt xuất huyết
Trong Đông y, sốt xuất huyết được xếp vào nhóm ôn bệnh và ôn dịch. Các thầy lang đã áp dụng kinh nghiệm chữa sốt xuất huyết thông qua sự kết hợp của nhiều vị dược liệu trong các bài thuốc như :
Bài 1 : Cỏ nhọ nồi 20g, sài đất 20g, rễ cỏ tranh 20g, hạ khô thảo sao qua 12g (hoặc có thể thay thế khô bằng bồ công anh 12g), lá cối xay sao vàng 12g, kim ngân hoa 12g, hoa hòe 10g, gừng tươi 3 lát, sắc với khoảng 600 ml nước trong 30 phút. Nước thuốc thu được người bệnh nên chia uống thành 3 lần trong ngày. Tốt nhất nên uống ấm.
Bài 2 : Cỏ nhọ nồi 12g, Hành thái sao đen 20g, trắc bá diệp sao đen 16g, quả dành dành sao đen 8g, sắc với 600ml nước, cô lại còn khoảng 300ml, chia uống 6 lần trong ngày. Bài thuốc này khá tốt với những trường hợp sốt cao và đã có ban xuất huyết.
Bài 3 : Cỏ nhọ nồi sao cháy 40g, lá huyết dụ. cỏ mần trầu, rau má, lá cối xay mỗi loại 20 g, sắc đặc rồi uống.
Bài 4 : Rau diếp cá, rau ngót mỗi loại 100 g và cỏ nhọ nồi 50g, rửa sạch, vò với nước sôi để nguội, chia uống nhiều lần trong ngày.
Các bài thuốc trên nhằm múc đích tham khảo. KHông phải là đơn thuốc chữa bệnh !
Bài viết trên đây đã trả lời cho bạn câu hỏi « Sốt xuất huyết nguy hiểm thế nào? » cũng như cách phòng chống và hướng điều trị ra sao. Hãy tự bảo vệ gia đinh mình khỏi nguy cơ sốt xuất huyết.
Quý vị quan tâm có thể tham khảo: phác đồ điều trị sốt xuất huyết của Cục Y Tế Dự Phòng – Bộ Y Tế
