Tử Thảo

1. Tên khoa học: Radix Lithospermi
2. Tên gọi khác: cỏ ngọc, ngạnh tử thảo
3. Tính vị, quy kinh: vị đắng, mặn, tính lạnh.
4. Bộ phận dùng: Rễ
5. Đặc điểm sản phẩm: Rễ tốt là rễ to, lớn hơn đầu đũa, khi phơi khô có màu vàng hoặc màu nâu tía, dai, khó gẫy; thường có rễ cái ít phân nhánh.
6. Phân bố vùng miền:
   – Thế giới: Trung Quốc
   – Việt Nam
7. Thời gian thu hoạch: mùa xuân

Mô tả cây dược liệu Tử Thảo

Cây Tử Thảo hay còn gọi là cỏ ngọc Lithospermum Erythrorhizon Siebold & Zucc. Tử thảo được dùng để phòng và trị các bệnh đậu mùa, sởi, thủy đậu, và nổi mẩn lở ngứa, với liều 8 – 12g rễ khô sắc uống. Chữa viêm da, bỏng hay ung thư nang lông, dùng tử thảo 30g sắc uống và bôi rửa ngoài.

• Rễ tốt là rễ to, lớn hơn đầu đũa, khi phơi khô có màu vàng hoặc màu nâu tía, dai, khó gẫy; thường có rễ cái ít phân nhánh.

Thành phần hóa học:

Chữa Hoạt chất: Acetylshikonin, shikonin, alkannan, isobutyrylshikonin, teracrylshikonin, B-dimethylacryloylshikonin, Bhydroxyisovalerylshikonin.

Rễ tử thảo có shikonin, acetyl shikonin, β, β’ – dimethylacryl – shikonin, isobutylshikonin, β – hydroxyisovaleryl – shikonin, teracryl shikonin, isovaleryl shikonin, α – methyl – n – butylshikonin, deoxyshikonin, alkannin, anhydro alkannin, các lithospemiidin A và B, các shinokofuran A, B, C, D, E và một chất tương tự 1,4 – benzoquinon của shikoiiofuran E.

Ngoài ra, rễ còn có intemiedin, myoscopin, hydroxymyoscopin, các lithosperman A, B, C, acid rosmarinic, acid lithospermic.

Theo Tani Musato và cs., 1992, tử thảo nuôi cấy mô chứa nhiều oligogalacturonid có thể tạo ra sinh tổng hợp sắc tố naphtoquinon, dẫn chất shikonin. Có 1 oligogalacturonid mạch thẳng có dây nối α – 1,4 gồm trung bình 18 đơn vị acid galacturonic.

Rễ tử thảo Tân Cương (Arnebia euchroma (Royle) I.M.Johnst.) chứa shikonofuran, 4 – deoxymethyllosiodiplodin, arnebinol, acid tormentic, O9- angeloyretronecin, arnebifuranon, O – demethylalosiodiplodin.

Tác dụng dược lý:

Phần trên mặt đất và rẽ tử thảo chứa chất có tác dụng ức chế tiết nội tiết tố hướng sinh dục từ tuyến yên. Cao tử thảo, tiêm cho động vật thí nghiệm, ức chế động dục, ức chế chức năng buồng trứng và tinh hoàn. Hoạt tính của tuyến giáp cũng bị giảm. Cao tử thảo gây sẩy thai trong thai kỳ đầu ở thỏ và chuột nhắt. Các kết quả nghiên cứu gợi ý là có thể dùng chế phẩm bào chế từ tử thảo làm thuốc chống sinh sản.

Cao nước rễ tử thảo làm giảm rõ rệt mức glucose trong huyết tương chuột nhắt trắng. Từ cao nước này, đã tách phân đoạn có hoạt tính chứa các lithospemian A, B và C với các trọng lượng phân tử : 6.700, 750.000 và 280.000, tương ứng. Cả ba chất này biểu lộ hoạt tính hạ đường máu một cách độc lập ở chuột nhắt trắng bình thường cũng như ở chuột gây đái tháo đường với aloxan.

Tử thảo có hoạt tính kháng đột biến mức độ vừa đối với benzo (a) pyren trong thử nghiệm dùng hệ Salmonella tiểu thể, với sự có mặt của benzo (a) pyren. Shikonin gây biến đổi ở dòng tế bào bệnh bạch cầu tiền tủy bào người HL 60 nuôi cấy. Nó gây sự phân đoạn DNA thành những bội số của 180 bp, và tăng tỷ lệ % những tế bào giảm bội, xác định bằng phương pháp đếm tế bào lưu tốc; sau khi nhuộm bằng propidium iodid. Sự tăng những tế bào giảm bội diễn ra sau sự hoạt hóa của enzym đóng vai trò quan trọng là caspase – 3. Sự phân đoạn DNA gây bởi shikonin hoàn toàn bị ức chế trong trưòng hợp xử lý trước với một chất ức chế đặc hiệu của caspase, cho thấy cơ chế gây chết tế bào của shikonin. Shikonin có hoạt tính chống ung thư cao đối với tế bào u báng sarcom 180 ở chuột cống trắng; ức chế hoàn toàn sự phát triển của u ở liều 5-10 mg/kg/ngày.

Tác dụng – công dụng

• Ban sởi mọc chưa hoàn toàn do nhiệt độc trong máu dùng Tử thảo, Thuyền thoái và Ngưu bàng tử.
• Trị đại tiện bí kết do huyết nhiệt gây nên
• Nốt ban xuất huyết dùng Tử thảo với Xích thược, Mẫu đơn bì, Kim ngân hoa và Liên kiều.
• Phòng sởi: dùng Tử thảo với Cam thảo.
• Phỏng, mụn, nhọt, bỏng và tổn thương do hàn dùng Tử thảo với Đương qui, Bạch chỉ, và Huyết kiệt tán nhuyễn, bôi, xoa ngoài da.

Kiêng kỵ:

• Tỳ vị hư yếu, đại tiện lỏng không dùng
• Đang bị đậu mùa không dùng
• Trị đậu chẩn không mọc. Tử thảo 80g. Sắc uống ngày 3 lần. (Tử Thảo Ẩm – Chính Hòa Bản Thảo).