Thạch Quyết Minh

1. Tên khoa học: Concha Haliotidis
2. Tên gọi khác: ốc khổng, cửu khổng, cửu khẩu, ốc chín lỗ, bào ngư, cửu khổng bào ngư
3. Tính vị, quy kinh: vị mặn, tính bình, không độc, quy kinh gan, thận
4. Bộ phận dùng: vỏ bào ngư
5. Đặc điểm sản phẩm: hình bầu dục hoặc gần bán cầu, nhìn mặt trong hơi giống cái tai người. Mặt ngoài vỏ màu nâu xám, có một chỗ lồi ở đỉnh với nhiều vân nổi sắp xếp theo đường xoắn ốc từ nhỏ chạy song song với mép vỏ, mặt trong có màu sáng bóng như hạt trai, chất cứng chắc, khó bẻ vỡ.
6. Phân bố vùng miền:
   – Thế giới: phân bố chủ yếu ở những vùng biển ấm, các đảo, nơi có nhiều mạch đá ngầm và độ sâu từ 2 -12 m như Trung Quốc
   – Việt Nam: Đảo Bạch Long Vĩ ( Hải Phòng) , Cô Tô (Quảng Ninh) và các hòn đảo khác thuộc Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Nam, Đà Nẵng, Hà Tĩnh, Bình Định , Khánh Hòa, Bình Thuận.
7. Thời gian thu hoạch: Quanh năm

Mô tả dược liệu Thạch Quyết Minh

Thạch Quyết Minh còn gọi là Cửu khổng, Cửu khổng loa, Oác khổng, Bào ngư là vỏ phơi khô của nhiều loại bào ngư có tên khoa học khác nhau như: Haliotis diversicolor Reeve (Cửu khổng bào), Haliotidis gigantea discus Reeve (Bào đại não), Haliotis ovina Gmelin (Dương bào) . thuộc họ Haliotis avinana L. (Nhĩ bào), Haliotis laevigata Donovan (Bạch bào) . thuộc họ Haliotidae, lớp Phúc túc (Gastropoda) ngành Nhuyễn thể (Mollusca). Dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách Danh y biệt lục.

Bào ngư là một loại ốc vỏ cứng ở mép có từ 7 đến 13 lỗ (thường có 9 lỗ gọi là Cửu khổng). Bào ngư sống hải đảo hay ven biển có rạn đá ngầm, được khai thác nhiều ở miền Bắc nước ta như vùng các đảo Bạch long vỹ, Cô tô, Cát bà và chân núi Đèo ngang (Quảng bình).

Theo các sách cổ: Thạch Quyết Minh

• Sách Danh y biệt lục: vị mặn bình không độc.
• Sách Thục bản thảo: hàn.
• Sách Nhật hoa tử bản thảo: lương.
• Sách Lôi công bào chế dược tính giải: nhập Can kinh.
• Sách Bản thảo thông huyền: nhập túc quyết âm, thiếu âm kinh.

Thành phần chủ yếu: Thạch Quyết Minh

Calcium carbonat (trên 90%), nhiều loại Amino acid, ít Magnesium, sắt, silicat, phosphat, chlorid.

Tác dụng dược lý:

Thạch Quyết Minh – Theo Y học cổ truyền

• Thuốc có tác dụng: bình can tiềm dương, thanh can minh mục.
• Chủ trị các chứng: can dương thịnh hoặc âm hư dương kháng, can hỏa bốc, can hư mắt mờ.

Trích đoạn Y văn cổ:

• Sách Danh y biệt lục: ” trị mắt có mộng đau, thanh manh (dạng glaucom), uống lâu ích tinh, tăng sức”.
• Sách Bản thảo tùng tân: ” trừ phế can phong nhiệt, nội chướng (mắt có màng che), thanh manh, nhỏ mắt trị mắt đỏ, ngoại chướng (mộng mắt, mộng thịt)”.
• Sách Y học trung trung tham tây lục: ” vị hơi mặn, tính hơi lương, là thuốc chủ yếu lương can, trấn can, can khai khiếu ở mắt cho nên thuốc có tác dụng làm sáng mắt (minh mục). Tán mịn thủy phi làm thuốc đắp ngoài trị mắt ngoại chướng, làm hoàn tán uống trong trị mắt nội chướng. Vì thuốc có tác dụng lương can, trấn can nên trị được đau do hãm sung huyết, chứng huyễn vựng do can khí can hỏa thượng xung”.

Thạch Quyết Minh – Kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại

• Thuốc có tác dụng an thần, dùng trị chứng mất ngủ có tác dụng nhất định.
• Thạch quyết minh nung có tác dụng thu liễm, giảm chua, giảm đau, cầm máu.

Ứng dụng lâm sàng:

1.Trị chứng can dương thịnh, hoa mắt chóng mặt:

• Thạch quyết minh, Sinh địa, Mẫu lệ đều 16g, Bạch thược, Nữ trinh tử, Ngưu tất đều 12g, Cúc hoa 8g sắc uống.
• Thạch quyết minh 20g, Đương qui, Bạch thược, Kỷ tử đều 12g, Cúc hoa 10g, Thiên ma, Câu đằng đều 8g, Hạ khô thảo 16g sắc uống.