Dược Liệu Hồng sâm
- Tên khoa học: RADIX GINSENG RUBRA
- Tên gọi khác:
- Tính vị, quy kinh: Tính vị : Cam, Hơi đắng, ôn; Quy kinh : Tỳ, phế, tâm
- Bộ phận dùng: Dược liệu là rễ phơi khô sau chưng của cây Nhân sâm Panax ginseng, họ Ngũ gia.
- Đặc điểm sản phẩm: Rễ chủ hình chùy hoặc hình trụ tròn, dài 3-10 cm, đường kính 1-2 cm. Thân rễ dài 1-2 cm, trên có sẹo rễ hình lõm. Chất cứng mà giòn, mặt cắt bằng phẳng, chất gỗ. Mùi thơm đặc trưng, vị ngọt, vị hơi đắng.
- Phân bố vùng miền: Trung Quốc, Hàn Quốc
- Thời gian thu hoạch: Mùa thu
I. Thông tin chi tiết : Hồng Sâm
- Mô tả thực vật: Là cây thảo sống lâu năm, cao chừng 0,6m. rể mẫm thành củ to. Lá mọc vòng, có cuống dài, lá kép gồm nhiều lá chét mọc thành hình chân vịt. Nếu cây mới được một năm thì cây chỉ có một lá với 3 lá chét, nếu cây nhân sâm được 2 năm cũng chỉ một lá với năm lá chét. Nếu 3 năm thì có 2 lá kép, 4 năm có 3 lá kép. Nếu 5 năm trở lên thì có 4-5 lá kép, tất cả đều có 5 lá chét hình trứng, mép lá chét có răng cưa sâu.
- Phân bố:
- Thu hái, chế biến và bảo quản: Thu hoạch cây nhân sâm, rửa sạch, sau khi chưng chế, phơi khô.
- Bộ phận dùng: Dược liệu là rễ phơi khô sau chưng của cây Nhân sâm Panax ginseng, họ Ngũ gia.
- Mô tả dược liệu: Rễ chủ hình chùy hoặc hình trụ tròn, dài 3-10 cm, đường kính 1-2 cm. Bề mặt bán thấu minh, màu nâu đỏ, có lúc gặp khối màu nâu vàng xám không thấu minh, có rãnh dọc, nếp nhăn và sẹo rễ nhỏ, phần trên có vằn không rõ ràng, phần dưới có 2-3 rễ nhánh uốn cong chéo nhau, rễ xơ uốn cong hoặc tàn tác rễ xơ. Thân rễ ( Lô đầu ) dài 1-2 cm, trên có sẹo rễ hình lõm ( Lô uyển ), có lúc mang 1-2 rễ bất định hoàn chỉnh hoặc ngắt đoạn. Chất cứng mà giòn, mặt cắt bằng phẳng, chất gỗ. Mùi thơm đặc trưng, vị ngọt, vị hơi đắng.
- Thành phần hóa học:
- Phân biệt thật giả:
- Công dụng – Tác dụng:
- Lưu ý, kiêng kị
- Một số bài thuốc từ cây dược liệu:
II. KIỂM NGHIỆM DƯỢC LIỆU
- Vi phẫu
- Định tính:
- Các chỉ tiêu đánh giá khác:
- Theo thí nghiệm 1, ngoài trừ viền hạt tinh bột mờ , các đặc trưng khác tương đồng
Theo thí nghiệm 2 , kết quả tương đồng rõ ràng.
Phương pháp sắc kí lỏng hiệu năng cáo (Phụ lục Ⅵ D).
Điều kiện sắc ký và hệ thống kiểm tra
Dùng ostade-cylsilane làm pha tĩnh; acetonitrile-0,05% axit photphoric (99: 400) làm pha động; bước sóng là 203nm. Số đĩa lý thuyết tính toán ginsenoside Re không được nhỏ hơn 2500.
Chuẩn bị dung dịch đối chiếu
Lấy chính xác 12.5mg chất tham khảo Ginsenoside Re, cho vào bình định mức 10 ml, thêm Methanol đến vạch, lắc đều, hút 5ml cho vào bình 25ml, thêm methanol đến vạch, lắc đều; lấy chính xác 10mg chất đối chiếu Ginsenoside Rg1, cho vào bình định mức 25 ml, thêm Methanol đến vạch, lắc đều, được ( mỗi 1 ml chứa 10,4 mg ginsenoside Rg, 0,25mg ginsenoside Re)
Chuẩn bị dung dịch thử
Lấy khoảng 1g bột dược liệu ( đã qua rây số 4 ), cân chính xác, đặt trong bình Soxhlet, thêm 40 ml chloroform, gia nhiệt hồi lưu trong 3h, bỏ đi dịch chloroform, cắn dược liệu ly tâm lấy dịch chloroform, cho vào bình nón 100 ml, thêm chính xác 50ml n-butanol bão hòa nước vào, đậy kín, để qua đêm, xử lí siêu âm ( công suất 250W, tần số 50kHz) 30 phút, lọc qua, lấy lượng chính xác 25ml, để trong nồi bốc hơi, bốc hơi đến khô, cắn thêm Methanol và cho vào bình định mức 5ml, thêm 5 Methanol đến vạch, lắc đều.
Phương pháp
Lấy chính xác 2 dung dịch trên 10μl dung dịch đối chiếu và 20μl dung dịch thử, chạ sắc kí, đo lường kết quả.
Dược liệu chứa tổng lượng ginsenoside Rg1 (C42H72O14), và ginsenosides Re (C48H82O18) không được là thấp hơn 0,20%.
Chế biến : làm mềm, thái phiến mỏng, phơi khô hoặc nghiền mịn lúc dùngCông hiệu : Đại bổ nguyên khí, Phục mạch cố thoát, Ích khí nhiếp huyết. Dùng cho các trường hợp thể hư nhược, tay chân lạnh mạch yếu, khí bất nhiếp huyết, băng lậu chảy máu, suy tim, sốc tim.
Liều dùng : 3-9g.
Chú ý : Không dùng cùng Lê lô.
Bảo quản : Để nới khô ráo thoáng mát, để kín, tránh mối.
Cách phân biệt Hồng Sâm và Nhân Sâm
Hồng sâm hay Nhân sâm đều là thảo quý có tác dụng tốt cho sức khỏe.
Nhân Sâm
Là loại sâm mới được thu hoạch về và chưa hề qua chế biến, nhân sâm tươi hầu như chưa có khả năng làm thuốc chữa bệnh mà nó chỉ đơn thuần là một loại thuốc bổ giúp người ta tăng cường sức khỏe và các chức năng cơ thể. Nhân sâm chưa qua chế biến cũng kén người sử dụng, nó được chống chỉ định cho những người có thể trạng yếu “cảm mạo, phong hàn”, đau dụng do lạnh bụng, người cao huyết áp, trẻ em và phụ nữ mang thai.
Hồng Sâm
Là loại Nhân Sâm đã qua chế biến, nó được lựa chọn từ những củ sâm tươi tốt nhất và đạt đủ 6 năm tuổi được trồng ở những vùng đất tốt nhất và được chăm sóc kỹ lưỡng. Sau khi được lựa chọn nhân sâm được đem hấp bằng hơi nước sau 72h. Tùy điều kiện có thể hấp trong chân không và sử dụng lò hấp bằng gạch nung. Hồng Sâm sau đó sấy khô để mất hơi nước chỉ còn 14%. Sau đó lại đem phơi bằng ánh sáng tự nhiên.
Phân biệt Hồng Sâm & Hắc Sâm
Hắc Sâm: Những củ sâm đen Hàn Quốc này được hình thành từ nhân sâm tươi qua 9 giai đoạn hấp sấy khô cùng các thành phần khác.
Từ những củ nhân sâm 6 năm tuổi chất lượng có hàm lượng dưỡng chất cao và được chọn lọc kĩ càng, trải qua quá trình hấp sấy dưới phương pháp hiện đại, người ta tinh chế thành bạch sâm. Sau đó, bạch sâm khô sẽ được hấp sấy khô với một số thành phần thảo dược liên tục trong 5 ngày và lặp đi lặp lại qua 9 lần, giúp chất lượng và màu sắc dần chuyển từ đỏ sẫm sang đen, hình thành nên Hắc sâm Hàn Quốc.
Điểm khác biệt lớn nhất của Hắc sâm so với Nhân Sâm và Hồng sâm chính là hàm lượng saponin trong củ sâm đen này được gia tăng từ 10 đến 30 lần, cũng như quá trình chế biến này còn tạo ra thêm được rất nhiều loại saponin khác tốt cho sức khỏe.
Những quyển sách cổ thảo mộc Hàn Quốc như Euihakeepmoon (醫學入門) và Bonchogangmok (本草綱目) cũng từng ghi lại rằng: “Trải qua 9 lần hấp – 9 lần sấy được lặp đi lặp lại liên túc là phương pháp tuyệt vời giúp tối đa hóa lượng saponin và các thành phần có lợi cho cơ thể con người”
Thực chất, hồng sâm hay hắc sâm đều là sản phẩm được điều chế từ nhân sâm tươi Hàn Quốc, do đó chúng đều có tác dụng cơ bản của nhâm sâm nhưng thành phần và hàm lượng saponin là không giống nhau. Trong đó,Hắc sâm có hàm lượng dưỡng chất cao nhất trong các loại mang đến sự gia tăng vượt trội về tác dụng, công năng. Hắc sâm đặc biệt phù hợp và tốt nhất cho những người lớn tuổi giúp bồi bổ toàn diện, tăng sức đề kháng, điều hòa huyết áp, tăng trí nhớ, phòng chống ung thư và bệnh tiểu đường,…
Nhân sâm, hồng sâm hay hắc sâm đều là vị “thuốc bổ” cho sức khỏe, tùy vào nhu cầu sử dụng, nên lựa chọn loại sâm phù hợp với thể trạng.
Tác Dụng Của Hồng Sâm
Nhân sâm có mặt ở nhiều quốc gia khác nhau như: Ấn Độ, Triều Tiên, Nhật Bản,… nhưng nổi tiếng nhất vẫn là nhân sâm Hàn Quốc. Bởi lẽ, trong nhân sâm Hàn Quốc không chỉ có lượng saponin vượt trội mà hàm lượng các thành phần saponin quan trọng rất cao. Không phải củ sâm nào cũng có các thành phần saponin như nhau mà còn do ảnh hưởng và sự phụ thuộc nhiều từ khâu chăm sóc điều kiện thời tiết và độ tuổi của sâm. Được thiên nhiên ưu ái nên Hàn Quốc sở hữu khí hậu tuyệt vời với 4 mùa rõ rệt và cấu trúc thổ nhưỡng đặc biệt, giúp tạo ra những củ nhân sâm chất lượng thượng hạng bậc nhất thế giới.
Tham khảo một vài tác dụng đặc biệt của nhân sâm – hồng sâm
- Đối với bệnh ung thư: Phòng chống ung thư và giảm sự phát triển của tế bào ung thư là một trong những tác dụng hữu hiệu của hồng sâm Hàn Quôc nhiều kết quả cho thấy hồng sâm không chỉ hiệu quả trong ngăn ngừa ung thư mà trong một số trường hợp các chất Ginsenoside Rh2 và Rg3 có trong hồng sâm còn có tác dụng làm giảm và ức chế quá trình tái phát hay phát triển lây lan thêm của tế bào ung thư
- Chống lão hóa và tăng cường thể lực: Trong hồng sâm có thành phần giúp tiêu diệt gốc tự do là nguyên nhân gây lên sự lão hóa, do đó nó có hiệu quả trong kéo dài tuổi thọ. Ngoài ra, thành phần của hồng sâm cũng giúp cơ thể nhanh chóng phục hồi thể lực, tăng cường sức đề kháng và hệ miễn dịch
- Bệnh tiểu đường: Thành phần saponin trong hồng sâm có tác dụng loại bỏ chất Alloxan và chất Streptozotocin là nguyên nhân gây tăng đường huyết, do đó dùng hồng sâm cũng có hiệu quả làm hạ đường huyết, giảm bệnh đái tháo đường.
- Điều hòa huyết áp: Các saponin của hồng sâm có tác dụng làm hạ cholesterol và triglycerid trong máu nên không chỉ ngăn được nguy cơ của bệnh xơ vữa động mạch mà còn có hiệu quả rất tốt trong điều hòa, ổn định cho cả người bị cao huyết áp và huyết áp thấp
- Phát triển trí não, tăng trí nhớ: Dùng hồng sâm cũng được bổ sung canxi và kích thích não hoạt động dẫn đến tăng cường phát triển trí nhớ
- Tăng cường tuần hoàn máu: Hồng sâm có tác dụng ngăn sự kết dính tiểu cầu nên không chỉ giúp máu lưu thông tốt mà còn giảm được nguy cơ gây bệnh tim mạch
- Tác dụng giải độc gan: saponin trong hồng sâm làm tăng hoạt động enzym liên quan tới sự thoái hóa ethanol và acetaldehyd, do đó đối với người hay uống rượu, để giảm gan tránh được độc tính của rượu trước khi uống nên dùng hoặc ngậm một chút hồng sâm sẽ rất tốt. Sản phẩm thực phẩm chức năng chiết xuất hồng sâm Hàn Quốc đã đáp ứng được những mong muốn về vấn đề bảo vệ sức khỏe và sắc đẹp cho mọi người.
Tham khảo một số loại Sâm khác:
