Cát Căn – Sắn Dây

Cát căn còn gọi sắn dây cam cát, cát căn… Không chỉ là thức uống giải khát dân dã trong mùa hè, nó còn tác dụng giải nhiệt, trị cảm rất tốt.

Mô tả Dược Liệu Cát Căn

Dược liệu Cát căn là rễ của cây Sắn dây (Pueraria thomsoni Benth ) thuộc họ Cánh bướm (Papilionaceae). Vị ngọt nhạt tính mát ( có tài liệu nói vị ngọt cay tính bình, qui kinh Tỳ Vị.

Thành phần chủ yếu

• Sắn dây chứa flavonoids (daizein, puerarin, formononetin, genistein, puerarol, kakkonein…), triterpenoids (sophoradiol, soyasapogenol…) và các hợp chất carbohydrate (tinh bột 10 – 14%, mannitol, pinitol) miroessterol, succinic acid, allantoin.

Tác dụng dược lý:

Tài liệu cổ ghi nhận Sắn dây có tác dụng: tán nhiệt giải cảm, tuyên độc thấu chẩn, giải kinh ( chống co giật), sinh tân chỉ khát. Qua nghiên cứu, nhiều tài liệu xác nhận thuốc có những tác dụng sau:

1. Giải nhiệt ( trên súc vật thực nghiệm nhận thấy thuốc có tác dụng giải nhiệt mạnh: Theo tài liệu ” Nghiên cứu dược lý tác dụng giải nhiệt một số thuốc Trung y” ( Tạp chí Y học Trung hoa 42(10):964:967, 1956).
2. Giãn mạch vành, kết quả thực nghiệm còn cho thấy Cát căn còn có tác dụng đối kháng với nội kích tố hậu tuyến yên gây phản ứng thiếu máu cơ tim cấp ( tuyển tập 2 về nghiên cứu thực nghiệm và ứng dụng lâm sàng vị Cát căn phòng trị bệnh tâm phế, bệnh mạch vành và cao huyết áp – trang 96 – 102, 1972).
3. Có tác dụng huyết lượng ở não do làm giãn mạch não trên súc vật thực nghiệm ( theo tài liệu trên đây).
4. Ngoài ra sử dụng thuốc trên lâm sàng còn thấy tác dụng thu liễm tiêu viêm làm giãn cơ co thắt của cơ.

Bài thuốc với Dược Liệu Cát Căn

Chữa cảm mạo: Sốt phiền khát cứng đau gáy

• Sài cát giải cơ thang: Sài hồ 4g, Cát căn 8 – 12g, Khương hoạt, Bạch chỉ, Hoàng cầm, Bạch thược mỗi thứ 4 – 8g, Cam thảo 2g, Cát cánh 4 – 8g, Thạch cao 16g, Gừng tươi 3 lát, Đại táo 2 quả sắc nước uống.

Chữa chứng nhiệt tả ( Viêm ruột cấp, lî trực khuẩn )

• Cát căn hoàng cầm hoàng liên thang: Cát căn 12 – 20g, Hoàng cầm 12g, Hoàng liên 8g, Cam thảo 4g sắc nước uống.

Chữa sởi trẻ em lúc mới mọc, mọc không đều

• Thăng ma 6 -10g, Cát căn 8 – 16g, Thược dược 8 -12g, Chích thảo 2 – 4g, sắc nước uống ngày 1 thang. Hoặc dùng bài:
• Cát căn thang: Cát căn 12g, Ngưu bàng tử 12g, Kinh giới 8g, Thuyền thoái 4g, Liên kiều 12g, Uất kim 8g, Cát cánh 8g, Cam thảo 4g sắc nước uống.

Trị chứng tiểu đường: kết hợp với thuốc tư âm thanh nhiệt

• Cát căn 16 – 20g, Mạch môn 12 – 16g, Sa sâm 12g, Ngũ vị tử 6 – 8g, Khổ qua 12g, Thạch hộc 12g, Đơn bì 12g, Thỏ ty tử 12g, Cam thảo 3g sắc nước uống.

Chữa Huyết áp cao giai đoạn 1:

• dùng bài Lục vị hoàn hoặc Kỷ cúc địa hoàng hoàn gia Cát căn 20g, có tác dụng giảm bớt triệu chứng hoa mắt, ù tai, chân tay tê dại, ổn định huyết áp.

Trị bệnh mạch vành:

• do thuốc làm giãn mạch vành mà bớt cơn đau thắt ngực và cải thiện điện tâm đồ.

Trị điếc đột ngột mới mắc:

• do co thắt mạch máu tai trong gây rối loạn thần kinh thính giác.

Một số mẹo với Cát Căn

1. Bột sắn dây 5g, Thiên hoa phấn 5g, Hoạt thạch 20g, trộn đều rắc lên vùng nhiều mồ hôi ngứa.
2. Giã lá sắn dây vắt nước uống, bã đắp ngoài chữa rắn cắn.
3. Hoa sắn dây giải độc say rượu.

Liều lượng thường dùng: 4 – 24g.